سرکار خانم زینب مشهودی در نشست علمی «بررسی حقوق و تکالیف مختص به زنان از منظر قرآن» که به همت معاونت پژوهش جامعه الزهرا سلام‌الله‌علیها در بخش حوزوی سی و یکمین نمایشگاه بین المللی قرآن کریم در تهران برگزار شد، گفت: زمانی که یک کتاب از سوی شارع حکیم به سوی بشر نازل می شود همراه با پیامبر است. یعنی در موارد ابهام، مرجع ما پیامبر، ائمه و فقها هستند که ما را از بحث تفسیر رای مصون می دارد.

استاد و پژوهشگر جامعه الزهرا سلام‌الله‌علیها افزود: ذات انسان، اجتماعی است و لازمه زندگی در اجتماع آن است که از یک سری حقوق و تکالیف بهره مند باشد. در تمام نظام های غربی و شرقی و مکاتب فکری، قوانین وضع شده است، ولی نکته ای که وجود دارد آن است که این قانون پذیری در همه ادیان وجود دارد و در اسلام نیز به نحو احسن بیان شده است.

دین مبین اسلام به شکل دقیقی بحث زن و حقوق مختص به زنان را بیان کرده است

مشهودی گفت: در خصوص مباحث زنان، دین مبین اسلام به شکل دقیقی بحث زن و حقوق مختص به زنان را بیان کرده و دیدگاه مترقی نسبت به حقوق وتکالیف زنان ارایه کرده است.

استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: از جمله مباحث مقدمه ای، برابری زن و مرد در پیشگاه ارزش های انسانی است. خداوند در سوره نسا بیان می کند من شما را از نفس واحد آفریدم که جنسیت در آن مطرح نیست.

مشهودی اظهارکرد: در آیه ۱۳ حجرات نیز خداوند معیار برتری را تقوا و نه جنسیت عنوان می کند. در آیه ۱۹۵ سوره آل عمران بیان می کند که من کاری را ضایع نمی کنم که زن و مردی انجام داده باشند. یعنی در اینجا عنوان می کند که برای من عمل مهم است نه جنسیت عامل.

پژوهشگر زن و خانواده یادآورشد: اسلام در زمینه زن و مرد به بحث مساوات تاکید دارد. در اسلام بحث تشابه موضوعیت ندارد بلکه بحث تساوی و برابری مطرح است. ولی در غرب بحث تشابه مطرح است. با این وجود اسلام این مساله را یک ظلم می داند و به همین خاطر روی بحث تساوی تاکید می کند.

مشهودی یادآورشد: در بسیاری از تکالیف که در دنیای امروز مورد شک و شبهه واقع می شود به خاطر مشکلی است که در فهم آن که در این بحث وجود دارد.

وی گفت: در آیه ۳۴ سوره نسا که بحث قوامین علی الناس مطرح شده است. شبهات متعددی از سوی دشمنان دانا و دوستانی که به معارف قرآنی تسلط ندارند مطرح شده است. لفظ قوام به معنی عزم و به پاداشتن و نگه داری است.

پژوهشگر زن و خانواده افزود: خداوند در آیه بیان می کند که مردم حامی و پشتوانه زن است و این مساله در مسایل زوجیت نمود دارد نه اینکه آن را به همه حوزه ها تعمیم دهیم.

استاد حوزه خواهران بیان کرد: در زمینه حقوق زناشویی مباحثی به عنوان حقوق مشترک مطرح شده است. یک سری مسایل حقوق مشترک بین زن و مردم وجود دارد. این حقوق مشترک که متقابلا تکالیفی را نیز به همراه دارد تکالیف زن و مرد را نسبت به هم مشخص می کند.

سه حق مشترک در قرآن در زندگی زناشویی

استاد و پژوهشگر جامعه الزهرا سلام‌الله‌علیها افزود: سه حق مشترک در قرآن در زندگی زناشویی در نظر گرفته شده است. اولین آن حق مالکیت اقتصادی است. در قرآن کریم این بحث کاملا به شکل مجزا بیان شده است . تاکید جداگانه به معنی تاکید شدید است.

پژوهشگر زن و خانواده گفت: مبحث بعد از حقوق مشترک زوجین، حق توارث است. در برخی جوامع غربی می بینیم که زن و مرد از حق توارث سهمی ندارند. فقط مردی که فرزند بزرگ خانواده است ارث می برد، ولی در دین اسلام به شکل صریح بحث توارث تنظیم و ارایه شده است. آیه ۷ سوره نسا کاملا به این بحث می پردازد. خداوند در اصل توارث تفاوتی قائل نیست.

وی افزود: چالش بحث ارث بیشتر به دلیل جهالت نسبت به نص است. آیه ۱۱ سوره نسا عنوان می کند که در تعالیم دین مبین اسلام مرد عهده دار تامین تمام معاش زن است. در اینجا مرد حق انتخاب ندارد و باید تکلیف خود را ادا کند. در مقام تملک و تصرف خانم، عین مرد بهره می برد. در حقیقت یک خانم هم مالک مال خود است و از مال همسر خود ارث می برد. یعنی در مقام مصرف زن در مقام مصرف حقی دارد که دارد در مقام تملک دارد.

پژوهشگر زن و خانواده یادآورشد: حق دیگر، حق حسن معاشرت است. در ماده ۱۱۰۳ قانون مدنی بحث حسن معاشرت مطرح می شود. آیه ۱۹ سوره نسا بیان می کند که وقتی که به هر دلیلی در زندگی مشترک به بن بست خوردید اولین راه طلاق نیست و راه های جایگزین برای نجات زندگی وجود دارد وباید به آنها اولویت دهید. این آیه یکی از اصول پیشگیرانه طلاق است.

مشهودی گفت: در خصوص حقوق اختصاصی زن در زندگی زناشویی به بحث مهریه می رسیم. مصداق آن نیز آیه ۴ سوره نسا است. سه نکته مهم در این آیه «وَ آتُوا النِّساءَ صَدُقاتِهِنَّ نِحْلَةً فَإِنْ طِبْنَ لَکُمْ عَنْ شَیْ‏ءٍ مِنْهُ نَفْساً فَکُلُوهُ هَنِیئاً مَرِیئاً»وجود دارد. وی افزود: واژه مهریه به صدقه تعبیر شده است که به بحث راستین بودن ارایه مهریه اختصاص دارد. ضمیر هن در اینجا به معنی آن است که زن در اینجا مالکیت خاص دارد. بحث دیگر آنکه مهریه پیشکش و هدیه است.

این استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: از دیگر حقوق مختص به زنان بحث نفقه است که شامل هزینه های زندگی یک زن در خانواده است. معیار نیز در اینجا عرف عقلا و متشرعین است. مثلا یک خانم ممکن است در یک خانواده ای بزرگ شده است که پیشخدمت داشته باشد ولی اقتضای زندگی این زن آن است که نفقه ای همچنین در نظر گرفته شود ولی ممکن است برای دیگران اینگونه نباشد.

وی گفت: آیه ۲۳۳ سوره بقره بیان می دارد که بحث پوشاک و مسکن و مخارج زن باید تامین شود. دین اسلام دینی نیست که صرفا حامی زن و مقابل مرد نیست بلکه اقتضائات را نظر می گیرد. در واقع دین به بحث تفاوت هایی که ریشه در بحث مساوات و عدالت دارد، توجه دارد.

پژوهشگر زن و خانواده یادآورشد: زنی که وظیفه آن مادری و فرزند پروری است تکلیفی در خصوص تامین مخارج زندگی ندارد و این مساله کاملا بر عهده مرد است.

مشهودی گفت: نفقه یک زن مهمترین دین یک مرد است که در هر حالی باید پرداخت شود. اگر زن نفقه خود را نگیرد و فوت کند این نفقه به ورثه زن می رسد و از گردن مرد ساقط نمی شود.

استاد و پژوهشگر جامعه الزهرا سلام‌الله‌علیها افزود: از دیگر حقوق مهم زنان، حق خوش رفتاری مرد نسبت به زن است. این تاکید بیانگر توجه خالق هستی به نوع و جنس و ظرافت زنان و نیازی که اقتضا جنس زن به گرفتن این محبت دارد می پردازد. در آیه ۲۲۹ سوره بقره بیان شده است که اگر به هر دلیلی مجبور شد همسرش را طلاق دهد دو راه دارد. نخست برگشت به زندگی و سازش و دومی رقم زدن یک پایان خوش و حفظ کرامت زن است. متاسفانه در اینجا بسیاری از اوقات شاهد هستیم که طلاق ها همیشه با چالش های روحی روانی و مالی همراه است. ما به این دین می بالیم زیرا هرچه بیشتر مطالعه می کنیم عاشقانه تر به این دین دل می بندیم.

پژوهشگر زن و خانواده گفت: حق مضاجعه از دیگر حقوق مهم زنان است. حق بیتوته برای زنان یک حق مهم است که مرد باید حتما به خدمت زنان برسند و نزد آنها حضور داشته باشند. خداوند در آیه ۱۲۹ سوره نسا به شکل مفصل به این مساله پرداخته است.

مشهودی یادآورشد: نسبت به تکالیفی که یک زن نیز دارد و حقوق مرد شکل می گیرد که اولین آن، تکلیف تمکین خاص است. تمکین خاص صرف رابطه زوجیت و زناشویی است که در آیه ۲۲۳ سوره بقره به آن اشاره شده است. خداوند در این نوع تمکین خیر دنیا و آخرت و برای سعادت زن و مرد را قرارداده است.

این استاد حوزه و دانشگاه یادآورشد: نکته جالب توجه آن است که در این نوع تکلیف به شرایط زن نیز توجه شده است یعنی همیشه قرار نیست که این نیاز را برطرف کند و استثنائاتی در اینجا وجود دارد.

زنان رستگار زنان فرمانبردار از همسرانشان هستند

وی گفت: نکته بعدی، تکلیف تمکین عام است. اینکه در حال حاضر دشمن و افراد جاهل دست روی آن گذاشته اند همین مورد است. آیه ۳۴ سوره نسا این بحث را به شکل کامل بیان می کند. یعنی زنان رستگار زنان فرمانبردار از همسرانشان هستند که این بحث در راستای مساوات و برابری است. یعنی زن در خصوص یک مرد تکالیفی دارد که در ازای یک سری حقوق و تکالیف مرد نسبت به زن در نظر گرفته شده است.

مشهودی بیان کرد: اینکه یک مرد ضمن کارها و فعالیت های زن مورد آگاهی قرار گیرد نه تنها به بهبود کیفیت روابط زوجین کمک می کند بلکه حمایت های بیشتری برای زن نیز ایجاد می کند.

استاد و پژوهشگر جامعه الزهرا سلام‌الله‌علیها گفت: دشمنان در این زمینه می گویند که یک زن زندانی در حریم خانه است. اگر همه احکام توامان اجرا شود می بینیم که همه این مسایل یک لطف بزرگ است.

پژوهشگر زن و خانواده افزود: یکی دیگر از این تکالیف، حفظ عفت است. نکته مهمی که در جامعه امروزی باید به آن پرداخته شود. قرآن کریم بیان می کند که زنان باید نسبت به حقی که مرد بر ذمه آنها دارد عفت را رعایت کنند و آرایش خود را مخصوص همسران خود روا دارند. حفظ عفت در ابتدا به خود زن کمک می کند و همچنین فرمان خداوند را اجابت می کند.

وی گفت: تکلیف دیگر، حفظ منافع و اموال شوهر است. این نکات بسیار دقیق و حساب شده است. زنان باید حافظ اموال و اسرار هم باشند. نباید مشکلات بین مرد و زن در فضای مجازی برای مردم دیگر بیان شود.

پژوهشگر زن و خانواده یادآورشد: در خصوص پذیرش سرپرستی مرد، چالش های مهمی داریم، ولی متاسفانه کسانی که این چالش ها را مطرح می کنند به این مساله فکر نمی کنند که چطور هیچ نهادی بدون سرپرست و مدیر نیست، ولی در یک خانه قائل به سرپرست نیستند.

اینکه سرپرستی خانه و خانواده به مرد داده شده است بر اساس اصل مساوات و عدالت است

استاد حوزه و دانشگاه بیان کرد: اینکه سرپرستی خانه و خانواده به مرد داده شده است بر اساس اصل مساوات و عدالت است. مرد موظف است هزینه نفقه و مهریه و معاشرت و... را رعایت کند تا یک سری حقوق را دریافت کند. آن هم حقوقی که متناسب به روحیات است. در روانشناسی مردها را اقتدار طلب و زنان را محبت طلب معرفی می کنند. در اینجا این حقوق نیز بر همین اساس تقسیم شده است.

وی گفت: دو نکته کلیدی در اینجا وجود دارد. نخست اینکه دین مبین اسلام یک بسته کامل و جامع است. دین مبین اسلام یک بسته اجرایی کامل است. در صورتی این حرف نمود پیدا می کند که کاملا تمام احکام آن به شکل توامان رعایت شود. یعنی حقوق خود را به عنوان یک زن می پذیرم و در عین حال تکالیف را نیز می پذیرم.

مشهودی اظهارکرد: برخی از چالش «چرا»ها به دلیل جهل آگاهانه و نا آگاهانه است. وقتی جهل ناآگاهانه رفع شود نقش مهمی در زمینه توسعه فرهنگ قرآنی در جامعه دارد.

استاد و پژوهشگر جامعه الزهرا سلام‌الله‌علیها گفت: بحث مساوات و عدالت باید پررنگ تر نمود داده شود. متاسفانه این مساله را کمتر بیان می کنیم که اسلام دین مساوات است.

پژوهشگر زن و خانواده در پایان بیان کرد: مباحث قرآنی دارای یک پشتوانه عظیم علمی هستند که اگر به خوبی آن را تشریح کنیم می توانیم به همه دنیا نشان دهیم که دین اسلام یک دین کاملا مترقی و بی همانند است.

 تصویر خبر